Psychologia, motywacja, temperament – o życiu i pracy opowiada prof. dr hab. Jan Strelau (WYWIAD)

 

Profesor Strelau to jeden z najważniejszych psychologów w Polsce i Europie, a pewnie także i na świecie. Jego Regulacyjna Teoria Temperamentu stanowi podstawę nie tyle nawet “dalszych badań” co wręcz w dużym stopniu “dalszej psychologii”. Jest to też człowiek o trudnym, pełnym wyzwań i ciężkich prób życiu, o którym z rewelacyjnym wykładowczym warsztatem opowiada tak samo ciekawie, jak o swoim dorobku naukowym.

W ramach drugiego sezonu rozmów Można!, które przeprowadzam dla Was razem z Uniwersytetem SWPS (a także jako “wczesny prezent na Święta”) chcę podarować Ci długą, podróżującą przez wiele tematów rozmowę z panem profesorem.

Wierzę, że znajdziesz w niej OGROM wartości niezależnie od tego, czy interesujesz się psychologią, czy też nie. To jest jedna z tych niesamowitych rozmów, która po prostu daje do myślenia człowiekowi o samym życiu, o byciu człowiekiem.

Kim jest prof. dr hab. Jan Strelau?

Prof. dr hab. Jan Strelau (ur. 30 maja 1931 w Gdańsku) to polski psycholog znany w skali międzynarodowej ze swoich badań nad temperamentem. Od 1957 do 2001 jego kariera naukowa związana była z Uniwersytetem Warszawskim, a od roku 2001 z Szkołą Wyższą Psychologii Społecznej, gdzie był pierwszym dziekanem Wydziału Psychologii, a od 2002 pełni funkcję prorektora ds. nauki.

Jest autorem Regulacyjnej Teorii Temperamentu (RTT), która koncentruje się na formalnych aspektach zachowania obejmujących charakterystykę energetyczną (E) i temporalną (T), na które składają się takie cechy jak: wrażliwość sensoryczna, reaktywność emocjonalna, wytrzymałość i aktywność (E) oraz żwawość i perseweratywność (T). Do ich pomiaru służy inwentarz Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu (FCZ-KT) skonstruowany przez niego i Bogdana Zawadzkiego. FCZ-KT został zaadaptowany do wielu wersji językowych, podobnie jak Kwestionariusz Temperamentu rozpowszechniony zagranicą jako Strelau Temperament Inventory (STI), a od 1998 roku w nowej adaptacji jako Kwestionariusz PTS (Strelau i Zawadzki) znany jako Pavlovian Temperament Survey (PTS) zaadaptowany do 16 wersji językowych.

Badania prowadzone w ramach RTT koncentrują się na funkcjonalnej roli temperamentu w procesie adaptacji, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania człowieka w warunkach trudnych (stresowych) i jego znaczeniu jako jednego z czynników wpływających na zaburzenia w zachowaniu (m.in. PTSD). W ramach licznych badań prowadzonych w paradygmacie genetyki zachowania Strelau i jego współpracownicy wykazali, że za różnice indywidualne w cechach temperamentu w około 40% odpowiada czynnik genetyczny, co podkreśla rolę środowiska, w tym głównie środowiska specyficznego (dla każdego członka rodziny) w kształtowaniu cech temperamentu.

Strelau założył w Uniwersytecie Warszawskim pierwszą w Polsce Katedrę Psychologii Różnic Indywidualnych oraz stworzył w tymże Uniwersytecie Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania. Był pierwszym przewodniczącym Europejskiego Towarzystwa Psychologii Osobowości (1984-1988) a także przewodniczył Międzynarodowemu Towarzystwu Psychologii Różnic Indywidualnych (1993-1995). Był również wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Nauk Psychologicznych (IUPsyS; 1996-2000) oraz wiceprezesem Polskiej Akademii Nauk (2002-2006).

Jest członkiem Europejskiej Akademii Nauk (Academia Europaea), członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i członkiem zagranicznym Fińskiej Akademii Nauk i Literatury. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Państwowego Uniwersytetu Nauk Humanistycznych w Moskwie.

Jest także laureatem wielu nagród, w tym:
– Nagroda Prezesa Rady Ministrów w kategorii “za wybitny dorobek naukowy”
– Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych (tzw. polski Nobel)
– Nagroda Fundacji Humboldta „Humboldt Research Award to Emitent Foreign Academics” za wybitne osiągnięcia w zakresie badań nad osobowością
– Nagroda Towarzystwa Maxa Plancka (wraz z prof. Aloisem Angleitnerem) za międzynarodowe wybitne osiągnięcia badawcze
– Nagroda New Europe Prize 1997 fundowana przez sześć instytutów badań zaawansowanych (Institutes for Advanced Study – Stanford, Princeton, Chapel Hill, Uppsala i Wassenaar.

Tematy poruszone w rozmowie

W trakcie przygotowań do rozmowy z prof. dr hab. Janem Strelauem założyłem, że naprawdę każdy powinien w swoim życiu sięgnąć po książkę “Poza Czasem”, czyli wywiad rzekę przeprowadzony z panem profesorem przez Agnieszkę Wilczek i Jakuba Balickiego. Zaprezentowałem ją krótko w poleceniu 7 świetnych książek, które warto przeczytać. Gorąco zachęcam do zakupu, i to nie tylko dlatego, że dużo pytań o nią zahacza :)

Mówiąc “hasłami” starałem się pana profesora podpytać o jego niesamowitą przeszłość, o realia prowadzenia badań, o życiową skuteczność i wytrzymałość, o “dobre” podejście do pracy i odpoczynku, i celów, o wartość życiowego hartowania się i o rady dla młodych ludzi.

A mówiąc po ludzku, próbowałem pana profesora podpytać o jak najwięcej różnych rzeczy, bo szansa spędzenia czasu z tak wyjątkowym człowiekiem zdarza się wyjątkowo rzadko.

Wywiad

Nagranie trwa blisko godzinę, lecz wierzę, że wartość, którą podzielił się z nami pan profesor przyćmiewa wiele rzeczy, które trwają tygodniami, a może i miesiącami. Co faktu nie zmienia, że materiał jest bardzo długi.

Gorąco zapraszam do zrobienia sobie kawy, znalezienia notesu i czegoś do pisania i kliknięcia “start”.

Co dalej?

Moi drodzy, nie chcę popadać w patos, ale “dalej” życzę Wam, po prostu, najlepszego w życiu.

Historia pana profesora bardzo mnie inspiruje, bo od lat ciekawię się “The Greatest Generation”, czyli pokoleniu mężczyzn i kobiet, których dzieciństwo definiowała tzw. Wielka Depresja w USA, a którzy będąc młodymi ludźmi znaleźli się w ogniu Drugiej Wojny Światowej i musieli albo walczyć w Europie, albo dźwigać ciężar utrzymania całego kraju, kultury i rodzin na swoich barkach. To były nieludzko trudne wyzwania.

My w Polsce też mieliśmy swoje “Najświetniejsze Pokolenie”, bo lata dwudzieste w centralnej Europie wcale nie były jakoś szalenie lepsze czy stabilniejsze od rynkowych zawieruch w USA. Wielu naszych przodków i pra-przodków musiało dać sobie radę zarówno z tym, potem z wojną, a na samym końcu – już w przeciwieństwie do “spokojnej” Ameryki lat pięćdziesiątych i dalej – z obcym reżimem.

Tylko że my (między innymi przez ten reżim) nie mamy na ten temat tysięcy filmów i książek.

Zostają nam zatem rozmowy.

I jestem zaszczycony i wzruszony, że jedną z nich – z tak wyjątkowym człowiekiem jak profesor dr hab. Jan Strelau – mogłem dla Was przeprowadzić właśnie ja. Mam nadzieję, że choć w drobnym stopniu dobrałem pytania pod Wasze własne potrzeby.

Trzymajcie się ciepło.

Ciao,

Andrzej Tucholski

 

///

PS: Artykuł, wywiad i merytoryka przygotowane we współpracy z Uniwersytetem SWPS. Organizacja projektu to zasługa Michała Krześniaka. Za piękną oprawę audiowizualną odpowiada ekipa Only Only. Jak coś nie wyszło, to pewnie przeze mnie :)

PPS: Zapraszam też do poprzednich odcinków drugiego sezonu Można – z dr Ewą Jarczewską Gerc o psychologii pozytywnej i z panem Konradem Bocianem o uczeniu robotów “ludzkości”.

CO TO ZA MIEJSCE?

Cześć! Mam na imię Andrzej. Jestem psychologiem biznesu i strategiem “od skuteczności”, a także pisarzem i scenarzystą.

To jest moja strona domowa. Znajdziesz tu kilkanaście lat tekstów z bloga, sporo aktualnych informacji oraz linki m.in. do podcastu “Przekonajmy się”, książki “I co z tym zrobisz? Rozwiń swoją wysokosprawczość”, książki “Umowy Śmieciowe”, oraz serialu audio “ej, nagrałem ci się”.

INFORMACJA

Żadnej publikowanej przeze mnie treści (blog, youtube, podcast, instagram, newsletter, książki, ebooki itp.) nie można traktować jako profesjonalnej porady psychologicznej. Nie udzielam ich też przez mail czy komunikatory.

W przypadku jakichkolwiek problemów lub potrzeb psychoemocjonalnych, gorąco zachęcam do kontaktu z fachowcem – psychoterapeutą lub psychiatrą. To wspaniali profesjonaliści, z których usług warto korzystać.

© Andrzej Tucholski 2009-2022 Wszelkie prawa zastrzeżone | Projekt strony & wykonanie: Designum.pl | Polityka prywatności i cookies